7 năm đi làm giúp mình trải qua nhiều va vấp và đúc kết được 3 bài học tài chính quan trọng mà giá như mình nhận ra từ trước.

1. Không nhận hộ thu nhập cho bất kỳ ai

Từ giữa 2022, người thân mình (A) làm chứng khoán và nhờ mình mở tài khoản Cộng tác viên để nhận thu nhập. Anh A lấy lý do thu nhập thông qua cộng tác viên sẽ có hoa hồng cao hơn và vì "người nhà" với nhau, mình đồng ý hỗ trợ anh mình.

Mọi chuyện vẫn bình thường cho đến khi...

Năm 2023 mình chuyển công ty và 2024 là lần đầu tiên mình làm quyết toán thuế thu nhập cá nhân. Thời điểm ấy, mình bàng hoàng khi phát hiện bản thân mình đang nợ số tiền rất lớn với Cục Thuế và khoản thu nhập này xuất phát từ công ty anh mình.

Về chi tiết cụ thể như sau:

• Công ty anh A trả thu nhập cho cộng tác viên và chỉ đóng thuế khoán 10%/ tháng => Theo lý thuyết, mình sẽ phải chủ động quyết toán thuế mỗi năm, nhưng vì đinh ninh mình chỉ nhận hộ thu nhập nên mình đã ủy thác công ty quyết toán cho mình và không gặp vấn đề gì.
• Hóa ra mình đã nợ thuế từ 2022 với lãi tính theo ngày + tiền thuế chưa đóng từ 2023. Khi đụng chuyện, anh A nhận lỗi, block mẹ mình và gấp rút đóng tài khoản cộng tác viên của mình (khi mình yêu cầu). Đỉnh điểm là gần nửa năm kể từ khi ghi nhận quyết toán, anh A chỉ thanh toán chưa đến 1/3 tổng số tiền nợ thuế và mình cần thanh toán toàn bộ để đi nước ngoài nhưng không nhận được gì ngoài sự im lặng + lời xin lỗi từ anh A. Để cuối cùng, chính mình phải liên hệ mẹ anh A nói hết sự tình và năn nỉ gia đình thanh toán tiền thuế.

Sự việc xảy ra khiến gia đình anh A chấm dứt tiếp xúc với gia đình mình và mối quan hệ giữa mình với anh A từ anh em (chơi với nhau phải gần 20 chục năm từ nhỏ nên mình mới tin tưởng và giúp đỡ) đã chuyển sang người gây nợ - người bị hại và khát khao được người gây nợ trả nợ.

May mắn là bão tố đã qua, mình được anh A gọi là người dí nợ trong khi anh A là người gài bẫy mình dựa trên lòng tin.

Sau tất cả, đây là những gì mình đúc kết từ bài học đầu tiên - Không nhận hộ thu nhập cho bất kỳ ai:

• Bài học về lòng người và để sống thanh thản, mình sẽ không đào sâu về việc này vì đó là chuỗi mắc xích phức tạp khiến mình đấu tranh để người làm sai sửa lỗi-sai-của-họ 😄
• Đừng nghĩ bản thân không có hợp đồng lao động là có thể trốn thuế.
• Luôn kiểm tra toàn bộ thu nhập của bản thân, hãy kiểm tra Công ty có đang thực hiện đúng nghĩa vụ thuế? vì Thuế sẽ đi theo bậc lũy tiến dựa theo bậc thu nhập. Giả dụ lương bạn 70 triệu mà công ty chỉ đóng thuế 7 triệu thì nên tự đổi lương gross sang net để trao đổi lại với công ty hoặc để dành tiền sẵn trước khi bị cơ quan thuế truy thu.
• Kiểm tra quyết toán thuế mỗi năm (hiện eTax đã hỗ trợ lập tờ khai quyết toán thuế tự động), ngoài xem được tổng thu nhập từ nhiều nguồn (nếu có) và có thể phản ảnh đến Cơ quan Thuế nếu xuất hiện thu-nhập-lạ.
• Không nhận hộ thu nhập cho bất kỳ ai vì bạn có thể gặp trường hợp như mình (trừ khi người nhờ bạn rất giàu). Một số bạn làm affiliate marketing theo nhóm cũng sẽ có trường hợp 1 đại diện nhận cho cả nhóm và người đại diện sẽ bị thiệt vì thuế. Nên hơn hết hãy thân-ai-nấy-lo.

2. "Chuyển đổi trả góp thẻ tín dụng" - con dao hai lưỡi cực sắc bén

Đầu tiên, bản thân mình không hề tiêu cực với thẻ tín dụng. Cơ bản đó là cơ hội bạn mua trước 1 món hàng và trả sau không bị tính lãi từ 1 đến 1.5 tháng (kể từ khi giao dịch lên sao kê). Nếu trong tháng bạn có phát sinh chi tiêu và cần tiền để mua máy lạnh mới (vì cái cũ đã hư còn tốn điện) thì rõ ràng thẻ tín dụng sẽ phát huy tác dụng.

Ví dụ:

• Thẻ tín dụng lên sao kê ngày 20 hàng tháng với hạn thanh toán 40 ngày.
• Đồng nghĩa, bạn làm bất kỳ giao dịch từ ngày 20/5 đến 20/6 thì khi kỳ sao kê 20/6 diễn ra, bạn cần thanh toán đúng số tiền đã quẹt thẻ trước đó trong vòng 40 ngày. Nếu sau 40 ngày, bạn sẽ bị tính lãi và cụ thể mình sẽ không đề cập trong bài viết này nhưng lãi suất sẽ tính theo ngày với mức lãi rất cao.

Nếu nói về chi tiêu vô tội vạ, mình cũng có 1 người thân - tạm gọi là anh T. Anh T làm sale nên mức lương sẽ cao/ thấp tùy vào hiệu suất công việc. Đã có thời điểm thu nhập đạt đỉnh, anh T quẹt thẻ rất nhiều và chuyện gì đến cũng đến, là lúc Covid ập đến.

Khi dòng tiền vào không còn cao ổn định và anh T rơi vào vòng lặp nợ. Các tháng lương của anh T chỉ trả được 1 phần của dư nợ Thẻ và tiền lãi cứ cộng dồn theo từng ngày. Và đỉnh điểm, anh T vỡ nợ rồi đến gặp gia đình mình kêu gọi cầu cứu.

Nói về bản thân, đã có nhiều tháng mình rơi vào bẫy-tiêu-dùng một cách thiếu kế hoạch. Khi nhìn lại, nguyên do cốt lõi vì mình quẹt thẻ tín dụng vô tội vạ thông tin tính năng Chuyển đổi trả góp.

Mình còn nhớ hồi đấy lương khoảng 20 triệu và một ngày mình mua 1 món hàng hơn 15 triệu và chọn option trả góp 6 tháng. Với dòng tiền đầy đủ, mỗi tháng mình bỏ ra cỡ 1x% thu nhập để thanh toán và mình nhận thấy việc quẹt thẻ thật đơn giản.

Dù sợ bài học xảy ra như anh T, nhưng mình đôi lúc lại easy going với chi tiêu dẫn đến đỉnh điểm mình có tổng cộng 6 khoảng trả góp khác nhau với:

• Tổng giá trị gấp 3 lần thu nhập mỗi tháng.
• Mỗi tháng, mình mất gần 75% thu nhập để thanh toán các khoản trả góp.

Khi rơi vào vòng xoáy này gần 5 tháng, mình đổi công ty và gần 1 tháng chờ công việc mới đã giúp mình nhận ra sự thâm hụt đầu tiên trong kỳ trả góp tháng ấy. May mắn mình vẫn có tiền tiết kiệm & 1 ít ở đầu tư nên đã kịp sử dụng để thanh toán.

Nhưng từ giai đoạn ấy, mình đã nhận thức rõ hơn về mặt chi tiêu để tránh bản thân rơi vào vòng lặp này lần nào nữa. Đặc biệt, mình may mắn vì không bị thâm hụt thu nhập để không rơi vào vòng xoáy nợ nần.

Bài học rút ra:

• Mình nhớ mãi câu "Live below your mean" & luôn dặn lòng chi tiêu trên tâm thế thấp hơn thu nhập mỗi tháng thật tối ưu. Để giảm điều này thì làm rõ đâu là những chi tiêu không-thể-sống-thiếu-nó và hạn chế những chi tiêu ngoài phạm vi này.
• Luôn cân nhắc kỹ khi quẹt thẻ và nhớ rõ ngày đến hạn thanh toán để tránh phát sinh không đáng có (lãi, chi phí phát sinh & ảnh hưởng lịch sử tín dụng).

3. Rủi ro từ Ủy thác đầu tư

Trong quá trình đầu tư ngoại tệ (forex), mình có sử dụng nhiều nền tảng Copy Trade. Ý tưởng nền tảng sẽ giúp bạn tiếp cận những nhà giao dịch có hiệu suất ổn định với lợi nhuận hơn 20%/ năm. Mình tin tưởng 1 chiến lược và thử 1 khoản tiền không nhỏ.

Trộm vía trong 3 tháng đầu, mọi thứ thật xịn vì mình đạt lợi nhuận 46% và mình đã hoang tưởng về nhiều thứ nếu lợi nhuận vẫn ổn định (Như cưới vợ, mua nhà). Trong cùng thời gian, mình giới thiệu thêm tầm 4 đứa bạn tham gia và đùng 1 buổi tối, 1 đứa bạn gọi gấp vì tài khoản đang âm 30%. Mình hoảng hốt và cả ngày làm việc gần như không hiệu quả.

Cuối ngày, tài khoản đã âm đến 38% và mình đã đưa ra 1 quyết định đi-vào-lòng-đất bằng cách tất tay khoản tiết kiệm gần nửa năm trời vì nếu tài khoản hòa vốn và sinh lời thì mình sẽ lời hơn 38%.

Nhưng cuộc đời vẫn tát thẳng vào mặt mình. Tài khoản lại tiếp tục âm liên tiếp gần cả tuần và chiến lược đã cắt lỗ khi tài khoản âm hơn 88% (Sau đó chiến lược họ lại có vốn, bơm tiền và bắt đầu lại từ đầu 🙂 ).

May mắn là mình chỉ thiệt hại tài sản đã tích lũy nhưng có 1 đứa bạn đã vay hơn 300 triệu để đầu tư. Và thực sự khi đó, mình cũng không thể giúp gì. Từ sau chuyện đó, mối quan hệ giữa cả 2 cũng nhạt dần và mình nghĩ đó là cái giá của việc kêu gọi bạn bè đầu tư.

Đây là một bài học đắt giá về sự tin tưởng mù quáng và mình rút ra được một vài điều quan trọng:

• Tự tìm hiểu và chịu trách nhiệm với quyết định của mình.
• Dù có tin tưởng đến đâu, cũng đừng dồn hết tài sản vào một nơi duy nhất.
• Đầu tư bằng tiền nhàn rỗi (số tiền mà nếu có mất đi cũng không ảnh hưởng đến cuộc sống) và không bao giờ dùng tiền đi vay để đầu tư.
• Luôn đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Tổng kết

7 năm đi làm đã dạy cho mình nhiều bài học tài chính quý giá, đôi khi là những cú vấp ngã đau đớn. Nhưng nhờ vậy, mình mới có thể đứng lên và xây dựng một nền tảng tài chính vững chắc hơn. Thật ra cũng phải nhờ ông bà độ nữa.

Đôi khi, mình lại thấy may mắn bởi sai lầm khi còn rất trẻ vì sẽ dễ hồi phục hơn. Có lẽ do độ ảnh hưởng và trách nhiệm còn thấp, nên thật lòng mình không oán trách vì những chuyện đã qua.

We live, we learn. Thôi thì cố lên và tiếp tục không ngừng học hỏi.